(F40 - F48) Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod
postacią somatyczną
Liczba pozycji: 45
|
(F40) Zaburzenia lękowe w postaci fobii |
|
W
tej grupie zaburzeń lęk wywoływany jest tylko lub przede wszystkim przez
pewne określone sytuacje, które nie są aktualnie niebezpieczne. w następstwie
tego jednostka w charakterystyczny sposób unika tych sytuacji, a zetknąwszy
się z nimi znosi je z przerażeniem. Obawy pacjenta mogą koncentrować się na
pojedynczych doznaniach, jak "bicie serca" lub uczucie omdlewania i
są często powiązane z wtórnym lękiem przed śmiercią, utratą kontroli nad
postępowaniem czy przed chorobą psychiczną. Sama myśl o znalezieniu się w
sytuacji fobicznej powoduje zazwyczaj wystąpienie lęku antycypacyjnego. Lęk f
|
||
|
(F40.0) Agorafobia |
||
|
Termin
ten oznacza wyraźnie określoną grupę fobii obejmujących strach przed wyjściem
z domu, wejściem do sklepu, przed tłumem i miejscami publicznymi, czy przed
samotnym podróżowaniem pociągiem, autobusem lub samolotem. Częstą cechą
zarówno obecnego, jak i poprzednich epizodów jest występowanie lęku
napadowego (lęku panicznego). Jako dodatkowe cechy zaburzenia spotyka się
również często objawy depresyjne, natręctwa i fobie społeczne. Unikanie
sytuacji fobicznych zdarza się nierzadko, i w związku z tym niektórzy
pacjenci nie mają doświadczeń z intensywnym lękiem. |
|
(F40.1) Fobie społeczne |
|
Zaburzenie
to polega na strachu przed oceną innych ludzi, który prowadzi do unikania
sytuacji społecznych. Bardziej uogólnione fobie społeczne zwykle wiążą się z
niską samooceną i strachem przed krytyką. Mogą się przejawiać jako skargi na
czerwienienie się, drżenie rąk, nudności lub parcie na mocz. Pacjent często
bywa przekonany, że te wtórne przejawy lęku stanowią pierwotny problem.
Objawy mogą nasilać się aż do napadu lęku panicznego. |
|
F40.2) Specyficzne (izolowane) postacie fobii |
|
Są
to fobie ograniczone do bardzo specyficznych sytuacji, jak przebywanie w
pobliżu niektórych zwierząt, wysokość, burza z piorunami, ciemność, lot
samolotem, zamknięte przestrzenie, korzystanie z publicznych toalet, jedzenie
pewnych pokarmów, wizyta u dentysty, widok krwi czy ran. Choć sytuacja
wywołująca jest wyraźnie określona, kontakt z nią może wywołać napad paniki,
jak w agorafobii czy w fobiach społecznych. |
(F40.8) Inne zaburzenia lękowe w postaci fobii
|
(F40.9) Fobie BNO |
|
Fobia
BNO |
|
(F41) Inne zaburzenia lękowe |
|
Głównym
objawem tych zaburzeń jest lęk, który nie ogranicza się do żadnej określonej
sytuacji. Występować mogą również objawy depresyjne i natręctwa, a nawet
niektóre elementy lęku fobicznego, jednakże są one tu wyraźnie wtórne lub
mniej nasilone. |
|
(F41.0) Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) |
|
Istotną
cechą tego zaburzenia są nawracające napady ostrego lęku (stany paniki),
które nie są ograniczone do jakiejś szczególnej sytuacji czy okoliczności, a
więc niemożliwe do przewidzenia. Jak w innych zaburzeniach lękowych,
podstawowe objawy obejmują nagłe wystąpienie przyspieszonego bicia serca,
bólu w klatce piersiowej, zawrotów głowy, uczucie duszności, poczucie obcości
własnej osoby (depersonalizacja) lub otoczenia (derealizacja). Często występuje
wtórny strach przed śmiercią, utratą kontroli czy chorobą psychiczną. Nie
należy stawiać rozpoznania lęku panicznego jako rozpoznania pods |
|
(F41.1) Zaburzenie lękowe uogólnione |
|
Podstawową
cechą jest tu uogólniony i uporczywy lęk nie związany z sytuacjami
zewnętrznymi (lęk "wolnopłynący"). Dominujące objawy są
zróżnicowane. Obejmują one skargi na stałe uczucie zdenerwowania, drżenie,
napięcie mięśniowe, pocenie się, zawroty głowy, przyspieszone bicie serca i
uczucie "niepokoju" (discomfort) w nadbrzuszu. Pacjent często
wypowiada obawy, że sam lub ktoś z jego bliskich wkrótce zachoruje lub będzie
miał wypadek. |
|
(F41.2) Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane |
|
Tę
kategorię diagnostyczną należy stosować, gdy występują objawy lęku i
depresji, ale żadne z nich nie przeważa w sposób zdecydowany i żaden z
objawów rozważany z osobna, nie uzewnętrznia się w stopniu uzasadniającym
każde z tych rozpoznań. Jeśli występuje zarówno lęk, jak i depresja w sposób
uzasadniający te rozpoznania, wówczas należy uwzględnić oba zaburzenia, a nie
omawianą tu kategorię mieszaną. |
|
(F41.3) Inne mieszane zaburzenia lękowe |
|
Objawy
lęku współistnieją tu z cechami innych zaburzeń z kategorii -F42- F48. Żaden
z objawów rozważany z osobna nie jest dostatecznie nasilony, aby uzasadnić
odpowiednie rozpoznanie |
|
(F41.8) Inne określone zaburzenia lękowe |
|
Histeria
lękowa |
|
(F41.9) Zaburzenia lękowe, nie określone |
|
Lęk
BNO |
|
(F42) Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw) |
|
Istotną
cechą tego zaburzenia są nawracające uporczywe myśli natrętne (obsesje) lub
czynności przymusowe (kompulsje). Myśli natrętne są to idee, wyobrażenia czy
impulsy do działania, które pojawiają się w świadomości w sposób
stereotypowy. Nieomal zawsze są przeżywane w sposób przykry i pacjent często
próbuje bezskutecznie się im przeciwstawiać. Chociaż pojawiają się wbrew
woli, budzą wewnętrzny sprzeciw, są one mimo wszystko uznawane za własne
myśli. Czynności przymusowe czy rytuały są to stereotypowe i wielokrotnie
powtarzane zachowania. Mają one zapobiegać jakimś mało prawdopodobnym wyda |
|
(F42.0) Zaburzenie z przewagą myśli czy ruminacji natrętnych |
|
Mogą
przejawiać się w postaci myśli, wyobrażeń czy impulsów do działania, niemal
zawsze bardzo przykrych dla pacjenta. Czasem myśli te mają postać
niekończących się rozważań uniemożliwiających podejmowanie najprostszych
decyzji niezbędnych w życiu codziennym. Powiązanie między natrętnymi
ruminacjami a depresją jest szczególnie ścisłe. Rozpoznanie nerwicy natręctw
należy preferować tylko w przypadku, gdy ruminacje powstają lub utrzymują się
poza epizodem depresyjnym. |
|
(F42.1) Zaburzenie z przewagą czynności natrętnych (rytuały) |
|
Większość
czynności przymusowych dotyczy czystości (szczególnie mycia rąk), ciągłego
porządkowania, czyszczenia i sprawdzania wszystkiego, w celu niedopuszczenia
do niebezpiecznej sytuacji. U podstaw tego zachowania leży zazwyczaj strach
przed możliwością niebezpieczeństwa zagrażającego pacjentowi, lub
spowodowanego przez pacjenta, natomiast czynność rytualna jest bezskuteczną
czy symboliczną próbą odwrócenia tego niebezpieczeństwa. |
(F42.2) Myśli i czynności natrętne, mieszane
(F42.8) Inne natręctwa
(F42.9) Natręctwa BNO
|
(F43) Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne |
|
Podstawą
wydzielenia i rozpoznania tej kategorii zaburzeń są nie tylko objawy i
przebieg, ale również stwierdzenie jednego z dwóch czynników przyczynowych:
wyjątkowo stresującego wydarzenia życiowego, powodującego ostrą reakcję na
stres albo znaczącej zmiany życiowej prowadzącej do trwałej, przykrej
sytuacji, która powoduje zaburzenia adaptacyjne. Mniej ciężkie stresy
psychospołeczne ("wydarzenia życiowe") mogą przyczyniać się do
wystąpienia całego szeregu zaburzeń zaklasyfikowanych w innych miejscach tego
rozdziału, ale ich znaczenie etiologiczne nie jest zawsze oczywiste i zależy
od osobn |
|
(F43.0) Ostra reakcja na stres |
|
Jest
to przejściowe zaburzenie, które rozwija się w odpowiedzi na wyjątkowo silny
stres fizyczny lub psychiczny u osoby, która nie wykazuje innego zaburzenia
psychicznego. Zaburzenie to ustępuje w ciągu kilku godzin lub dni. Geneza i
nasilenie ostrej reakcji na stres zależy przede wszystkim od osobniczej
wrażliwości i umiejętności radzenia sobie ze stresem. Objawy cechuje duża
różnorodność i zmienność. Na początku występuje stan "oszołomienia"
("daze") z pewnym zwężeniem pola świadomości i uwagi, niemożnością
rozumienia bodźców i zaburzeniami orientacji. Potem może pojawiać się dalsze
wyłąc |
|
(F43.1) Zaburzenie stresowe pourazowe |
|
Jest
to opóźniona lub przedłużona reakcja na wydarzenie czy sytuację stresową
(krótką lub długotrwałą) o wyjątkowo zagrażającym lub katastroficznym
charakterze, która mogłaby wywołać niezwykle ciężkie przeżycia nieomal u
każdego. Czynniki predysponujące, takie jak cechy osobowości (np.
anankastyczna, asteniczna) lub wcześniejsze dekompensacje nerwicowe, mogą
obniżać próg podatności na rozwój tego zaburzenia lub przyczynić się do
zaostrzenia jego przebiegu, ale nie są one konieczne ani wystarczające dla
jego wystąpienia. Typowe objawy obejmują przeżywanie na nowo urazowej sytuacji
w natrętny |
|
(F43.2) Zaburzenia adaptacyjne |
|
Są
to stany napięcia, niepokoju, przygnębienia (distress) i rozstroju
emocjonalnego (disturbance), które powstają w okresie adaptacji do znaczących
zmian życiowych lub do stresującego wydarzenia życiowego i zazwyczaj
utrudniają społeczne przystosowanie i efektywne działanie. Stresor może
zaburzać integralność społecznego układu odniesienia jednostki (osierocenie,
przeżycia związane z separacją) lub szerszego systemu wsparcia społecznego i
systemu wartości (migracja, status uchodźcy). Może też stanowić ważny etap
rozwoju, czy kryzys rozwojowy (pójście do szkoły, rodzicielstwo, niemożność
osi |
(F43.8) Inne reakcje na ciężki stres
(F43.9) Reakcja na ciężki stres, nie określona
|
(F44) Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) |
|
Wspólnym
rysem zaburzeń dysocjacyjnych czy konwersyjnych jest częściowa lub całkowita
utrata normalnej integracji pomiędzy wspomnieniami przeszłości, poczuciem
tożsamości, wrażeniami czuciowymi i kontrolą ruchów ciała. Wszystkie typy
zaburzeń dysocjacyjnych mają tendencję do ustępowania po kilku tygodniach lub
miesiącach, szczególnie jeśli ich początek był związany z urazowym
wydarzeniem życiowym. Bardziej przewlekające się zaburzenia, szczególnie
niedowłady i zaburzenia czucia, mogą wiązać się z nierozwiązywalnymi
problemami czy trudnościami interpersonalnymi. Zaburzenia te były wcześniej |
|
(F44.0) Amnezja dysocjacyjna |
|
Główną
cechą jest tu niepamięć, zazwyczaj ważnych świeżych wydarzeń, która nie jest
spowodowana organicznym zaburzeniem psychicznym i jest zbyt duża, aby ją
tłumaczyć zwykłym roztargnieniem czy zmęczeniem. Przeważnie koncentruje się
na wydarzeniach urazowych, takich jak: wypadek, nieoczekiwane osierocenie i
zazwyczaj jest częściowa i wybiórcza. Całkowita i uogólniona amnezja pojawia
się rzadko i zazwyczaj jest składową fugi (F44.1) i w ten sposób powinna być
klasyfikowana. Rozpoznania amnezji dysocjacyjnej nie należy stawiać w
przypadkach organicznego zaburzenia mózgu, zatrucia czy nadmiern |
|
(F44.1) Fuga dysocjacyjna |
|
Fuga
dysocjacyjna wykazuje wszystkie cechy amnezji dysocjacyjnej wraz z pozornie
celowymi podróżami poza swoim terenem. Zachowanie pacjenta podczas zaburzeń
może postronnemu obserwatorowi wydać się zupełnie normalne, choć okres fugi
pokryty jest niepamięcią. |
|
(F44.2) Osłupienie dysocjacyjne (stupor dysocjacyjny) |
|
Osłupienie
dysocjacyjne rozpoznaje się na podstawie głębokiego ograniczenia lub
zupełnego braku ruchów dowolnych i braku normalnej reakcji na bodźce
zewnętrzne, jak światło, hałas i dotyk. Badanie fizykalne i badania dodatkowe
nie wykazują objawów organicznych, są natomiast wyraźne dowody psychogennego
uwarunkowania w postaci świeżych wydarzeń stresowych czy problemowej
sytuacji. |
|
(F44.3) Trans i opętanie |
|
Terminy
te oznaczają zaburzenia cechujące się przejściową utratą własnej tożsamości i
pełnej orientacji co do otoczenia. Obejmują wyłącznie te stany transu, które
są niezależne od woli, niechciane i nie zachodzą w sytuacjach akceptowanych
ze względów religijnych czy kulturowych. |
|
(F44.4) Dysocjacyjne zaburzenia ruchu |
|
Charakterystycznym
objawem jest tu utrata zdolności do poruszania całymi kończynami lub ich
częściami. Może to bardzo przypominać każdą postać ataksji, akinezji, afonii,
dyzartrii, dyskinezy, napadów drgawkowych czy porażenia. |
|
(F44.5) Drgawki dysocjacyjne |
|
Drgawki
dysocjacyjne mogą bardzo przypominać napady padaczkowe pod względem
charakteru drgawek, natomiast rzadko zdarza się przygryzienie języka,
uszkodzenie ciała z powodu upadku czy nieświadome oddanie moczu; świadomość
może być zachowana lub zaburzona tak, jak w osłupieniu dysocjacyjnym lub w
transie. |
|
(F44.6) Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego |
|
Granice
znieczulonych obszarów skóry wiążą się bardziej z wyobrażeniami pacjenta o
funkcjonowaniu ciała niż z wiedzą medyczną. Różnice takie dotyczą np. ubytku
poszczególnych rodzajów czucia, które nie znajdują odbicia w uszkodzeniu
nerwów obwodowych. Utracie czucia mogą towarzyszyć skargi na parestezje. w
zaburzeniach dysocjacyjnych rzadko dochodzi do całkowitej utraty wzroku i
słuchu. |
|
(F44.7) Mieszane zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) |
|
Jest
to kombinacja składająca się z zaburzeń określonych w F44.0-F44.6. |
|
(F44.8) Inne zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) |
|
Zespół
Gansera |
|
(F44.9) Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne), nie określone |
|
(F45) Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoform
disorders) |
|
Główną
cechą zaburzeń tej kategorii jest powtarzające się występowanie objawów
somatycznych z uporczywym domaganiem się badań lekarskich, pomimo negatywnych
wyników takich badań i zapewnień lekarzy, że dolegliwości nie mają podstaw
somatycznych. Jeżeli współistnieją jakieś choroby somatyczne, nie wyjaśniają
one charakteru i nasilenia objawów ani też przygnębienia (distress) i obaw o
własne zdrowie. |
|
(F45.0) Zaburzenie somatyzacyjne [z somatyzacją] |
|
Główna
cecha tego zaburzenia polega na różnorodnych, nawracających i często
zmieniających się objawach somatycznych, które utrzymują się od co najmniej
dwóch lat. Większość pacjentów ma za sobą długą i skomplikowaną historię
kontaktów z podstawową i specjalistyczną opieką zdrowotną, włącznie z
licznymi negatywnymi wynikami badań i bezowocnymi operacjami eksploracyjnymi.
Objawy mogą dotyczyć każdej części ciała czy układu. Przebieg zaburzenia jest
przewlekły i zmienny i często łączy się z zakłóceniem funkcjonowania
społecznego, interpersonalnego i rodzinnego. Krótkotrwałe (krócej niż dwa lat
|
|
(F45.1) Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną,
niezróżnicowane |
|
Rozpoznanie
takiego zaburzenia winno być brane pod uwagę, gdy skargi somatyczne są
wielorakie, zmienne i uporczywe, ale brak jest pełnego i typowego klinicznego
obrazu somatyzacji. |
|
(F45.2) Zaburzenie hipochondryczne |
|
Istotną
cechą tego zaburzenia jest stałe przekonanie pacjenta, że jest on chory na
jedną lub więcej poważnych i postępujących chorób somatycznych. Pacjent
ujawnia uporczywe skargi somatyczne albo stale skupia uwagę na ich fizycznej
naturze. Normalne czy banalne doznania lub przejawy są często interpretowane
przez pacjenta jako nienormalne i przykre, a uwaga skupiona jest zwykle na
jednym czy dwóch narządach albo układach ciała. Często występuje wyraźna
depresja lub lęk, co może usprawiedliwiać dodatkowe rozpoznanie. |
|
(F45.3) Zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią
somatyczną |
|
Pacjent
prezentuje objawy tak, jakby były one spowodowane przez fizyczną chorobę
całego układu lub narządu, które są głównie czy wyłącznie unerwione i kontrolowane
przez wegetatywny układ nerwowy: układ krążenia, przewód pokarmowy czy układ
moczowo-płciowy. Zazwyczaj występują dwa typy objawów, z których żaden nie
jest wyrazem fizycznej choroby narządu lub całego układu. Pierwszy typ
obejmuje skargi stanowiące obiektywne objawy pobudzenia układu
autonomicznego, jak przyspieszona czynność serca, poty, zaczerwienienie,
drżenie oraz towarzyszący lęk i poczucie zagrożenia chorobą somatyczną. Dr |
|
(F45.4) Uporczywe bóle psychogenne |
|
Do
głównych skarg należy uporczywy, silny i niepokojący ból, którego nie można w
pełni wyjaśnić procesami fizjologicznymi czy chorobami somatycznymi, i który
występuje w związku z konfliktem emocjonalnym czy problemami
psychospołecznymi. Nasilenie tego konfliktu czy problemu uzasadnia
przypuszczenie, że mają one główne znaczenie przyczynowe. w następstwie
uporczywego bólu zwykle wzrasta zainteresowanie i opieka nad pacjentem -
zarówno osób bliskich, jak personelu medycznego. Kategoria ta nie obejmuje
bólu ocenianego jako psychogenny, w przebiegu zaburzeń depresyjnych czy
schizofrenii. |
|
(F45.8) Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną |
|
Kategoria
ta zawiera wszystkie inne zaburzenia czuciowe, czynnościowe i behawioralne,
które nie są spowodowane chorobą somatyczną i niezależne od czynności układu
wegatytywnego. Natomiast są one ograniczone do jednego określonego układu lub
narządu i ściśle powiązane w czasie z wydarzeniami stresowymi czy problemami.
|
|
(F45.9) Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, nie
określone |
|
Zaburzenia
psychosomatyczne BNO |
|
(F48) Inne zaburzenia nerwicowe |