DYKCJA - (fonacja i rezonans - ćwiczenia głosowe)
Oprac. mgr Władysław Pitak
Ćwiczenia głosowe prowadzi się po przerobieniu ćwiczeń oddechowych.
Nie powinny one trwać długo, aby nie powodowały zmęczenia mięśni
krtani.
Celem ćwiczeń jest:
a/ ustalenie wysokości głosu, właściwej dla danej osoby tzw. średnicy
głosowej,
b/ wyrobienie miękkiego ataku (nastawienia głosu),
c/ ustawienie głosu, czyli wyrobienie umiejętności kierowania głosu
"na maskę",
d/ wyrobienie umiejętności modulowania siły głosu,
e/ wyrobienie umiejętności modulowania wysokości głosu.
ad a/ Ćwiczący czyta fragment tekstu z różną wysokością głosu.
Ta, w której mówi mu się najłatwiej, najswobodniej i z najmniejszym
wysiłkiem, jest wysokością właściwą dla niego.
Kolejnym etapem jest utrwalenie własnego tonu, wyćwiczenie i umiejętne
nim operowanie, np. poprzez porównywanie swego tonu z dźwiękiem
fortepianu odpowiedniej wysokości i zapamiętywanie poprzez powtarzanie.
ad b/ Drgania wiązadeł głosowych mogą się rozpoczynać w różny sposób:
Rozróżnia się:
1/ atak twardy -zbliżenie wiązadeł głosowych następuje przed początkiem
wydechu i powietrze natrafiając na zwarte wiązadła rozwiera je gwałtownie,
wywołując szmer (zwarcie krtani). Jest to szkodliwe dla głosu.
2/ atak miękki - wiązadła głosowe zaczynają drgać jednocześnie
zbliżając się do siebie, tzn. wcześniej niż nastąpi ich zwarcie
(cecha głosu wyszkolonego),
3/ atak przydechowy- powstaje przy niepełnym zwarciu strun głosowych
podczas fonacji. Obok dźwięku krtaniowego powstaje szum na skutek
tarcia powietrza o niezwarte struny
głosowe. (Występuje przy zmęczeniu mięśnia krtani i w niektórych
chorobach narządu głosu).
Za najbardziej prawidłowy uważa się atak miękki. Ćwiczenia można
rozpocząć od wymawiania samogłoski [a] na jednym wydechu, ale z
przerwami. Ponadto następujące ćwiczenia:
- przetwarzanie strumienia wydychanego powietrza na dźwięk przy
zamkniętych
szczelnie ustach (mruczenie),
- nucenie półgłosem wokaliz (ćwiczenia na samogłoskach),
- solfeż (ćwiczenia głosowe oparte na zgłoskach: do re mi fa sol
la si do)
- ćwiczenie gam głosem pełnym (forte-piano, crescendo- decrescendo,
zmiany
dynamiki, tempa i wysokości tonu).
ad c/ Uważa się, że głos kierowany na maskę ma ładniejszą barwę,
jest mocny i
wydobywany bez wysiłku. Drgania cząsteczek powietrza wywołują drgania
kości czaszki oraz powietrza zawartego w zatokach, znajdujących
się powyżej podniebienia twardego.
Ćwiczenia "na maskę" :
- ciche mruczenie, przedłużona wymowa spółgłoski [m]. (przy prawidłowym
mruczeniu wyczuwa się palcem drgania na wargach i na skrzydełkach
nosa),
- stopniowo przechodzi się do łączenia przedłużonej spółgłoski [m]
z samogłoskami
ustnymi: [ mma, mmo, mmu, mme, mmy] Sylaby należy wymawiać delikatnie,
bez
wysiłku,
- w podobny sposób należy ćwiczyć połączenia przedłużonego [m] ze
spółgłoskami
[mmp, mmb, mmt, mmd...] (ciche mruczenie likwiduje napięcie mięśni
krtani i
gardła).
- wymawianie długo samogłoski [a], kierując głos na podniebienie
twarde.
- wymawianie długo samogłoski [o]... (a następnie [u], [e], [y],
[i])
ad d/ Za pomocą siły głosu realizujemy akcent wyrazowy i logiczny.
Stopnie siły głosu mogą być różne: szept, półgłos, głos pełny, krzyk,
W celu zniesienia napięcia mięśni krtani i gardła dobrze jest zacząć
ćwiczenia od cichego mruczenia, a następnie:
- wymawiać jak najdłużej samogłoskę [a], nie zmieniając natężenia
głosu. Powtórzyć 3 razy.
- w podany wyżej sposób przećwiczyć pozostałe samogłoski ustne:
[o], [u], [e], [ y], [i].
- na jednym wydechu, z tą samą siłą, wymawiać trzy samogłoski:
[aou], [eyi], następnie
cztery: [aeio], [ieou], [iouy], a potem wszystkie: [aeiouy],
- wymówić krótkie zdanie szeptem, półgłosem, głosem pełnym i krzycząc,
- wymawiać szeptem zdanie: o szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni
jesienny... zwiększając
stopniowo siłę szeptu,
- fragment tekstu czytać półgłosem, a następnie głosem pełnym.
ad e/ Za pomocą wysokości głosu wyrażamy nasze uczucia:
- należy wymawiać jak najdłużej samogłoskę [a], nie zmieniając
wysokości głosu
(powtórzyć 3 razy);
- w ten sam sposób przećwiczyć pozostałe samogłoski ustne:[ e, i,
o, u, y ],
- na jednym wydechu, na tym samym tonie, tzn. na tej samej wysokości
wymawiać trzy
samogłoski: [aou], [eyi], następnie cztery, pięć i w końcu wszystkie
samogłoski.
- wymawiać połączenia samogłosek [ au ] z różną intonacją: pytanie,
twierdzenie,
zdziwienie, gniew, zachwyt.
- zdanie: Tadeusz wyjechał wczoraj do Kanady wymówić jako: twierdzenie,
pytanie,
przeczenie, wątpliwość, drwinę, z gniewem,
- przeczytać fragment wiersza, a następnie prozy, zwracając szczególną
uwagę na intonację
rosnącą i opadającą (antykadencję i kadencję ).
Władysław Pitak - logopeda
e-mail: logos@logos.pomorze.pl
strona główna: www.logos.pomorze.pl
tel. 94 340-60-06
|